Yunan halkı referandumda kurtarma programına ‘hayır’ dedi. Referandum öncesi ‘evet mi çıkacak, hayır mı çıkacak’ merak konusuyken, şimdi ‘peki şimdi ne olacak’ sorusunun cevabını bulmaya çalışıyor piyasalar.

Öncellikle son günlerde gelen açıklamalara bir bakalım. Avrupalı liderler tarafından referandum ‘euroya evet mi, hayır mı’ oylaması olarak lanse edildi ve son olarak Avrupa Parlamentosu başkanı Schulz ‘eğer referandumdan hayır çıkarsa, Yunanistan kendine yeni bir para birimi bulmalı’ demişti. Sonuçların belli olmaya başlaması sonrası Alman yetkililerden gelen ilk açıklamalar da oldukça sert.

Yunan liderler referandum sonuçlarıyla pazarlık masasına daha güçlü oturacağız düşüncesinde fakat başını Almanya’nın çektiği Avrupa’nın şahinleri karşılıksız geri adım atmaya pek sıcak bakmayacaklar. Görüşmelerin havasını değiştirecek bir gelişme yaşandı bu sabah ve referandum sonucu kadar önemli belki de. Daha önceleri kreditörler tarafından uzlaşmaz ve agresif tavırlarıyla görüşmeleri çıkmaza sürüklemekle suçlanan Maliye Bakanı Varoufakis görevinden istifa ettiğini açıkladı. Yunanistan’dan anlaşma için kreditörlere yapılmış önemli bir jest.

Bugün Merkel ve Hollande bir araya gelip referandum sonuçlarını ve Yunanistan krizinde gelinen son noktayı değerlendirecekler. Yarın ise acil bir Eurogroup Zirvesi var. Referandumda oylanan kurtarma programının süresinin 30 Haziran’da sona erdiğini hatırlatalım, yani bundan sona yapılacak olan görüşmeler yeni bir program çerçevesinde olacak. Yeni bir programın da Almanya ve diğer bazı üye ülke meclislerinden geçmesi gerekiyor ve 20 Haziran’da Yunanistan’ın ECB’ye 3.5 milyar euroluk ödemesi var. Geçtiğimiz ay ödenmeyen 1.55 milyar eurouluk IMF ödemesine ise bu ayın 13’ünde 0.45 milyar daha eklenecek. Yani IMF’ye ödenmemiş borç 2 milyar euroya çıkacak.

Referandumdan ‘hayır’ çıkmasının ardından Yunanistan’ın eurodan çıkışı piyasanın temel senaryosu artık. Kreditörlerin taleplerinde geri adım atmaması ve yeni bir borç indirimini kabul etmemesi açmazın devam etmesine neden olacak. Likidite sağlayamayan Yunanistan kademeli olarak ilerde kendi para birimine dönüşecek olan IOU denen senetlerle ödemelerini gerçekleştirmeyi ve ekonomiyi çekip çevirmeye çalışabilir.

Yani anlaşma çıkmaması, ki liderlerden gelen son açıklamalar bunun yüksek olduğunu gösteriyor, Yunanistan’ın yavaş yavaş eurodan çıkıp kendi para birimine geçmesine neden olacak. Tekrar euroya geri dönüş çok düşük bir ihtimal ve bir sonraki soru ise Yunanistan’ın AB üyeliğinden çıkıp çıkmayacağı olacak.

Bu sırada krizin İtalya, İspanya, Portekiz gibi çevre ülkelere sıçramaması için ECB elindeki tüm silahları kullanacak. Yani faizleri kontrol altında tutabilmek için para basarak varlık alım programını hızlandıracak. Bir yandan ECB’nin euro basması bir yandan euronun aslında geri döndürülebilir olduğunun anlaşılması euro üzerindeki baskının artmasına neden olacak.

Bu arada Yunanistan’ın kendi haline bırakılmasının yaratabileceği emsal riski dediğimiz önemli bir risk var. Eğer Yunanistan iflasa terkedilip, eurodan çıkar ve sonrasında kendi para birimi ile ekonomisini toparlarsa, bu durum yüksek borç yükü olan diğer ülkeler için olumlu emsal olur. Portekiz ve İspanya’da bu sene genel seçimlerin yapılacağını ve Syriza tarzı solcu partilerin anketlerde önde olduğunu hatırlatalım. Yani eurosuz daha başarılı bir Yunanistan, son aylarda izlediğimiz hikayenin benzerinin ilerde İspanya ve Portekiz’de de tekrarlanmasına neden olabilir.